Italië: De Abruzzen, een vergeten gebied van 01/06/2026 tot 08/06/2026

De Abruzzen, het hoogste bergmassief van de Apennijnen, vormen, hoewel dicht bij Rome, een vergeten gebied. Het is weliswaar een bekend wintersportgebied, en in de zomer een geliefde bestemming bij bergwandelaars, maar het culturele erfgoed blijft zo goed als onopgemerkt. En dan hebben we het hier niet over een incidenteel cultuurmonument hier of daar, maar over een coherent, rijk geschakeerd cultureel erfgoed dat bijna geheel aan het oog van het grote publiek is ontsnapt.
Hoewel nu moeilijk voorstelbaar, zijn de Abruzzen eeuwenlang een gebied van het grootste economische gewicht geweest. Ze liggen met hun uitgebreide weidegronden aan de basis van de bloeiende wolindustrie die eeuwenlang de kurk is geweest waarop de economie van de Italiaanse steden dreef.
Langs de aloude herdersroutes stichtten de Cisterciënzers hun kloosters, kerken en kapellen, er daarbij zorgvuldig op toeziend dat ze op een dagmars afstand van elkaar gelegen waren. De grote logistieke onderneming die het vervoer van kudden van en naar de graslanden van de Abruzzen betekende, werd zo van een spirituele dimensie voorzien.
Vanaf de vijftiende eeuw namen wereldlijke machthebbers de controle over de herdersroutes van de cisterciënzers over. Zij verzekerden de veiligheid van hun migrerende kapitaal, de kuddes, door de bouw van versterkingen op strategische punten zoals bergpassen, bergtoppen en vooruitstekende rotsen. Pas in de negentiende eeuw begon het economisch systeem aan belang in te boeten om vervolgens bijna geheel te verdwijnen. Het gebied raakte sterk ontvolkt, maar de monumenten van weleer bleven, zij het verwaarloosd en gehavend, voor het grootste deel bewaard. Zo kunnen we nu profiteren van een uniek erfgoed dat nog steeds een fantastisch totaalbeeld geeft van een verloren cultuur. Het bestaat uit de meest uiteenlopende elementen zoals de trotse patriciërshuizen en markthallen als in bijvoorbeeld Sulmona, oeroude nederige stenen herdershutten, de paiare, kastelen, dorpen waar de tijd sinds de middeleeuwen letterlijk is blijven stilstaan, en dat alles gevat binnen de overweldigende setting van de Abruzzen, een van de ruigste en leegste berggebieden van Europa.
Begin juni is een mooie tijd, wanneer de natuur pas echt goed ontluikt.
Wij zullen slechts 1 keer echt hoog de bergen in gaan, tot 2130 meter, naar de prachtige bergweide aan de voet van de Gran Sasso en wel alleen als het mooi weer is.
We logeren in een aardig ‘boutique-hotel’ aan de rand van het centrum van L’Aquila. Het heeft een goed restaurant. Daarnaast eten we een paar keer in een restaurant in de buurt.

Gids en reisleider: Steven Bastmeijer heeft kunstgeschiedenis en archeologie in Amsterdam gestudeerd en heeft vele reizen naar Italië begeleid.

Programma van dag tot dag

ma 01/06/26:

Per ITA-lijnvlucht (het vroegere Alitalia), met vertrek rond 11.55 uur, van Amsterdam naar Rome, waar aankomst rond 14.10 uur en vanwaar per touringcar in ongeveer twee uur naar L’Aquila, de hoofdstad van de Abruzzen. Diner en overnachting in een aardig ‘boutique-hotel’ aan de rand van het centrum, waar we de gehele reis zullen verblijven.

di 02/06/26:

Wij rijden vandaag naar Chieti, het antieke Teate, nabij de Adriatische Zee, om het Museo Archeologico Nazionale te zien bij wijze van eerste kennismaking met de kunst- en cultuurgeschiedenis der Abruzzen. Wij gaan voor de (vrije) lunch naar het hart van de stad. Vervolgens bezoeken wij enige kerken in het natuurreservaat Parco van de Maiella: de San Liberatore a Maiella en de Santa Maria in Arabona. Diner in het hotel.

wo 03/06/26:

Wij gaan vandaag naar Sulmona. Het gaaf bewaard gebleven centrum heeft een grote verscheidenheid van monumenten, vanaf de Romeinse tijd (Ovidius werd in Sulmona geboren), tot aan de barok. Op woensdag is er de weekmarkt wat het stadje gezellig druk maakt. Gelegenheid om te lunchen op het omringende platteland. Daarna bezoeken we de Basilica Valvense in Corfinio. Vervolgens rijden wij langs Raiano en Rocca di Mezzo, door het natuurreservaat van de Velino & Sirente terug naar L’ Aquila, waar diner in de stad.

do 04/06/26:

Wij gaan vandaag naar het charmante Renaissance-stadje Tagliacozzo. Wij bezoeken de San Francesco en het Palazzo Ducale van de familie Orsini, een historisch hoogtepunt, dat dikwijls hedendaagse kunst toont. Wij bezoeken ’s middags de schitterende San Pietro in Albe in de Romeinse ruïnestad Alba Fucens en de idyllische Santa Maria in Valle Porclaneta aan de voet van de Velino. Daarna rijden we terug naar L’Aquila, waar diner in het hotel.

vr 05/06/26:

We rijden vandaag naar de San Clemente in Casauria in Castiglione volgens Gabriele d”Annunzio de allermooiste kerk van de Abruzzen. Vervolgens naar de mysterieuze San Pietro in Oratorium in Capestrano. Gelegenheid om te lunchen in Navelli, het stadje van de saffraan. ’s Middags naar de San Pellegrino in Bominaco en de Santa Maria ad Cryptas in Fossa, allebei gelegen in een betoverende omgeving. Diner in de stad.

za 06/06/26:

Te L’ Aquila. Wij bezoeken de Duomo, de San Bernardino en de Basilica Santa Maria di Collemaggio, waar een heremiet uit de Abruzzen tot Paus Coelestinus V werd gekroond en natuurlijk het Museo Nazionale d’Abruzzo. De rest van de dag is vrij. Diner in het hotel.

zo 07/06/26:

Vandaag gaan we wat meer de natuur in, om de Gran Sasso, de Corno Grande en de Calderone te bewonderen. Eerst gaan wij naar Castelli, een plaats op de hellingen, die al eeuwen lang beroemd is om zijn aardewerk. Vervolgens stijgen wij tot het Campo Imperatore, een uitgestrekte bergweide, waar we kunnen lunchen op een zeer verrassende wijze. Wij zullen van buiten het hotel zien , waar Mussolini heeft vast gezeten na zijn val. Vervolgens het bergstadje Santo Stefano di Sessania en tenslotte, als klap op de vuurpijl, de Rocca di Calascio, misschien wel een van de mooiste kasteelruïnes. ‘De Naam van de Roos’ van Umberto Eco is hier opgenomen, althans de Grande Finale. Zo het weer niet mooi genoeg is, zullen wij de Gran Sasso achterwege laten, en een alternatief programmapunt doen. Diner in het hotel.

ma 08/06/26:

Vandaag verlaten wij L’Aquila en bezoeken wij de San Vittorino in Amiterno, een uiterst eigenaardige kerk, waar een martelaar begraven ligt en die tot het grondgebied van het Vaticaan behoort. Vervolgens rijden wij naar Roma Fiumicino voor de ITA- terugvlucht om 14.35 uur naar Schiphol, waar aankomst om 17.05 uur.